Scenariusz z wykorzystaniem debaty „za” i „przeciw”
Rzeczpospolita Obojga Narodów 45 min
Cele lekcji:
Uczeń:
• poprawnie posługuje się terminami: elekcja vivente rege, unia personalna, unia realna,
• określa czas zawarcia unii lubelskiej – 1569 r.,
• charakteryzuje postać Zygmunta Augusta,
• przedstawia okoliczności zawarcia unii lubelskiej i jej postanowienia,
• wskazuje różnice między unią personalną a realną,
• lokalizuje na mapie ziemie należące do Rzeczypospolitej oraz zmiany terytorialne po zawarciu unii,
• analizuje następstwa unii lubelskiej.
Metody:
• metoda aktywizująca – debata „za” i „przeciw”,
• praca z tekstem podręcznika,
• elementy wykładu,
• praca z mapą,
• praca z tekstem źródłowym.
Formy pracy:
indywidualna, grupowa, zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
• podręcznik „Śladami przeszłości 2” (s. 189–192),
• zeszyt ćwiczeń „Śladami przeszłości 2” (s. 82–83),
• karta pracy „Unia lubelska”,
• arkusz papieru.
Przygotowanie do lekcji:
Przed zaplanowanymi zajęciami nauczyciel poleca uczniom zapoznanie się z tekstami zatytułowanymi „Powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów” i „Skutki unii lubelskiej”
(s. 191–192 podręcznika), a także odnalezienie w różnych źródłach informacji na temat unii Polski z Litwą z 1569 r.
Przebieg lekcji:
Faza wprowadzająca
1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, podanie tematu lekcji.
2. Uczniowie ustnie wykonują polecenia 1. i 2. „Zanim poznasz nowy temat”
(podręcznik, s. 189).
3. Nauczyciel podaje cele lekcji – uczniowie dowiedzą się, jak doszło do ukształtowania Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz jakie były następstwa tego wydarzenia.
Faza realizacyjna
1. Nauczyciel informuje uczniów o wyborze na króla Polski syna Zygmunta Starego – Zygmunta Augusta – w 1529 r. oraz jego koronacji w 1530 r. Wprowadza również pojęcie elekcji vivente rege. W formie krótkiego wykładu przedstawia dzieje konfliktu zbrojnego Polski i Rosji o Inflanty, a także sekularyzacji i przekształcenia w lenno Kurlandii i Semigalii. W tym celu posługuje się mapą ze s. 190 podręcznika.
2. Uczniowie poznają sytuację społeczno-polityczną na Litwie i w Koronie przed 1569 r. Nauczyciel wyjaśnia, co doprowadziło do zawarcia unii realnej między obydwoma państwami. Tłumaczy pojęcie unia realna, a także poleca, aby uczniowie przypomnieli, czym była unia personalna. Następnie wybrana osoba głośno czyta tekst źródłowy zatytułowany „Akt unii lubelskiej” ze s. 192 podręcznika. Wszyscy uczniowie samodzielnie rozwiązują ćwiczenie 2. ze s. 82 zeszytu ćwiczeń. W dalszej części lekcji nauczyciel zawiesza na tablicy arkusz papieru z narysowanymi zbiorami oznaczającymi Koronę i Litwę oraz rozdaje uczniom karty pracy „Unia lubelska”. Uczniowie wykonują zadanie 1., a po upływie ustalonego czasu ochotnicy odczytują odpowiedzi. W końcowym etapie ćwiczenia wskazana osoba uzupełnia schemat zawieszony na tablicy.
3. Po omówieniu zmian w funkcjonowaniu obu państw wchodzących w skład Rzeczypospolitej Obojga Narodów nauczyciel wskazuje na mapie zmiany terytorialne, które dokonały się w związku z zawarciem unii. Następnie wybiera pięć osób do odczytania tekstów dotyczących podpisania aktu unii oraz jej postanowień (fragmenty znajdują się w Materiałach dla ucznia).
4. Nauczyciel poleca uczniom, aby na podstawie poznanych tekstów z podręcznika, przeczytanych opinii historyków oraz informacji zebranych w domu ocenili postanowienia sejmu lubelskiego. W tym celu klasa zostaje podzielona na dwie grupy. Ich zadaniem jest opowiedzenie się „za” połączeniem Polski i Litwy unią realną, zebranie kontrargumentów,
a także omówienie pozytywnych i negatywnych stron zawarcia unii między obydwoma państwami. Po przeprowadzeniu debaty nauczyciel podsumowuje wypowiedzi uczniów.
Faza podsumowująca
1. Uczniowie omawiają znaczenie unii lubelskiej i wykonują zadanie 2. z karty pracy.
2. Zadanie domowe:
Obejrzyj obraz Jana Matejki „Unia lubelska” ze s. 191 podręcznika. Wymień postacie
w rzeczywistości uczestniczące w tym wydarzeniu oraz te, które malarz uwiecznił na płótnie symbolicznie. Następnie odpowiedz na pytanie umieszczone pod opisem dzieła.
Materiały dla ucznia
Fragmenty tekstów źródłowych dotyczących zawarcia unii lubelskiej
Tekst 1
Nigdy w dziejach odrębne narody nie zawarły trwalszego ślubu przy mniejszym zastosowaniu nacisku […]. Unia, przewyższy swą trwałością wszystkie nowożytne związki państw Europy, […] nie obróci się w niczyj ucisk ani wyzysk […].
W. Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej, t. 1, Warszawa 1986, s. 143.
Tekst 2
Kultura Zachodu przenikająca na Litwę z ziem polskich […] i łaciński obrządek wiary [katolicyzm] na Litwie sprzyjały językowej polonizacji szlachty litewskiej i białoruskiej […]. Język litewski zachował się [tylko] wśród ludności chłopskiej Żmudzi […]. Pozostał problem Ukrainy z jej odrębnością obrządku wyznaniowego (prawosławie i grekokatolicyzm).
J. Łojek, Kalendarz historyczny, Warszawa 1960, s. 68.
Tekst 3
W wyniku unii [powstało państwo] rozległością swą w Europie ustępujące tylko Rosji […]. Jedynie nieco ponad 20% tego obszaru zajęte było przez ludność etnicznie polską, stanowiącą około 40% całego zaludnienia. Drugie miejsce – ponad 20% – zajmowała ludność ruska (rosyjska, ukraińska, białoruska). […] mieszkało ponadto kilkanaście procent Litwinów, powyżej 10% Niemców, około 5% Żydów. Na resztę składali się Łotysze, Ormianie, Szkoci. […] Państwo wielonarodowe było państwem niejednolitym społecznie.
H. Samsonowicz, Historia Polski, Warszawa 1990, s. 152.
Tekst 4
To państwo [powstałe po unii lubelskiej] stanowiło barierę wobec ekspansji Moskwy, potem Rosji.
A. Mączak, Pierwsza Rzeczpospolita, Olsztyn 1999, s. 21.
Tekst 5
Bezpośrednie włączenie do Korony ziem Ukrainy, które stały się terenem ekspansji majątkowej magnatów, stworzyło między Polską i Rosją dodatkowy, a wkrótce główny powód konfliktu. Każde z państw chciało przyłączenia ziem ukraińskich, podczas gdy sama Ukraina dążyła do realizacji własnych celów. Obszary na wschodzie […] wysunęły sprawę stosunków [z Rosją] na czoło polityki zagranicznej Polski.
J. Topolski, Zarys dziejów Polski, Warszawa 1986, s. 73.
Najnowsze komentarze